कृष्ण ओली
बाजुरा : १५ हजार फिट उचाईको पहाड । जहाँ साउन भदौमा पनि सेताम्य हिउँ देखिन्छ । १० महिना सेतो हिँउको घुम्टोले नै ढपक्क ढाक्ने गर्छ । पहाडै पहाडको शहर छ । थप शोभा बढाएको छ, तालहरुले ।
जहाँ दर्जनको संख्यामा साना ठूलो तालहरु छन् । ती तालहरुको विशेषता आ–आफ्नै छ । कोही दानवका लागि महत्वको बोकेका छन्, कोही भगवानका लागि । त कोहीले मानवसँग पनि । पुग्नेहरु स्वर्गकै उपमाको संज्ञा दिन्छन् ।
सो स्थानमा बुढीनन्दा भगवतीले बास गर्छन् । देवीको प्रत्येक वर्षको जनैपूर्णिमाको अवसरमा वर्षको एक पटक पूजा हुन्छ । धार्मीक आस्थाको धरोहरका रुपमा रहेको बुढीनन्दा क्षेत्रको महिमा उच्च भागमा रहेका तालहरुले दिएका छन् । उक्त क्षेत्रबाट मुगु, हुम्ला कालिकोट सहीतका जिल्लाहरुको दृश्य नियाल्न सकिन्छ, भने बझागंमा रहेको साइपाल हिमाल र जेठीबैरानीको मनमोहक दृश्य हेर्न सकिन्छ ।
तालहरु मध्ये राक्षस दहमा दर्शनार्थीहरुले नजर समेत लगाउनु हुदैन भन्ने धार्मीक मान्यता छ । सोही मान्यता अनुसार ताल देखिएपनि दर्शनार्थीहरुले नदेखे झै गर्ने गर्छन् । त्यो तालमा राक्षसले मात्र नुहाउने गरेकोले दृश्य पनि निकै कालो देखिने गरेको, बुढीनन्दा दर्शन गर्न गएकाहरु बताउँछन् ।
राक्षस दहको दृश्य देखेमा परिवारमा पीडा थपिने, देवी रिसाउने र मागेको बर नपाईने गरेको किवदंन्ती रहेको छ । मन्दिर नजिकै रहेको अर्को तालमा दर्शनार्थीहरुले नुहाउने, गर्छन् । उक्त दहका नुहाएमा पापबाट मुक्त भइने र देवी खुसी भएर मागेको बर दिने भनाई छ ।
तर त्यसको संरक्षण, संम्वद्र्धन र प्रवद्र्धन हुन सकेको छैन् । १५ हजार फिट उचाईमा देवीको मन्दिर छ । त्यो पनि पूर्खाहरुले ढुङ्गाले बनाएको छ । संरचना राम्रो नभएपनि स्थान प्रकृतिकै उपमा हो– भन्छन्, बुढीनन्दा नगरपालिकाका नगर प्रमुख जनक कुमार बोहरा ।
तिलिचो पछिको दोस्रो उचाईमा रहेका तालहरु बुढीनन्दामा पर्छन् । राज्यले कुनै खोजी गरेको छैन्, बोहराले गुनासो गरे । अब प्रचार प्रसार गर्ने र मुलधारमा ल्याउने जिम्मेवारी हाम्रो हो, हामी पालिका स्तरबाटै नै सुरुवाद गछौं, बोहराले थप्नु भयो ।
बुढीनन्दाको प्रचार÷प्रसार नहुँदा थाह भएकाहरु मात्र दर्शनका लागि जाने गरेका छन् । बाजुरा लगायत सुदूरपश्चिम र भारतको उत्तर प्रदेशबाट भक्तजन आएपनि प्रचारको कमी छ । तालैतालको पाटनले भरिएको क्षेत्र हो, बुढीनन्दा । जहाँ उच्च हिमश्रृंखला भएको क्षेत्रमा दर्जन बढी ताल छन् ।
भक्तजनहरुले सन्तान र धन प्राप्तिका लागि बुढीनन्दा देवीको दर्शन गर्ने गरेका छन् । बडिमालिका देवीले नदिएको बर बुढीनन्दा देवीले दिने धार्मीक विश्वास स्थानीयमा छ । निःसन्तानिलाई सन्तान, दुःखीलाई सुःख अन्न धन प्राप्त हुने विश्वास हुने विश्वास छ ।
मार्तडीबाट कालाजग्रा पाण्डुसैन हुँदै कुरुखोला पुगिन्छ । कुरुखोलाको बास पछि धनभण्डार लेकमा पुगिन्छ । त्यहाँ ओढारमा बस हुन्छ र सदरमुकाम मार्तडीबाट तेस्रो दिन बढीनन्दा पुगिन्छ । नेपालगञ्जबाट कोल्टी विमान स्थलहुँदै गएमा दुई दिनमा पनि पुगिन्छ । तर धार्मीक मान्यता अनुसार तीन दिन लगाएर पुग्नु पर्ने हुन्छ ।
सधैको समयमा सो क्षेत्र जान सकिदैन् । जेष्ठदेखि असोजसम्म मात्र सो क्षेत्रमा जान सकिन्छ । मागेको कुरा पाईने, धन लाभ हुने र बाँझोपन भएका, वा सन्तान नभएकाहरुका लागि सन्तान प्राप्त हुने धार्मीक विश्वास रहि आएको छ । सो क्षेत्रमा हकदाबी कोल्टी क्षेत्र नुरी र कुरुखोला क्षेत्रका स्थानीयको छ । उनीहरुले बुढीनन्दा क्षेत्रको वन क्षेत्रको उपयोग र सदुपयोग गर्ने गरेका छन् ।
बर्षादका चार महिना तल्लो क्षेत्रमा भेडा च्याग्रा चरिचरनका लागि छोडिन्छ, भने हिउँ पग्लिएपछि जडिबुटीका लागि पनि स्थानीय बुढीनन्दा पाटन जाने गरेका छन् । आकर्षक पाटनहरु तथा ताल वरिपरि रहेका आकर्षक झर्नाहरुले त्यहाँ जाने जो कोहीको पनि मन लोभ्याउने गरेको छ ।
खाली खुट्टाले एक दिनको पैदल यात्रा गरे पनि खुट्टामा कुनै प्रकारको कठिनाई नहुने विश्वास छ । सोही बमोजिम बुढीनन्दा यात्रामा जाने भक्तजनहरुले खाली छुट्टा दर्शनका लागि मन्दिर पुग्ने गरेका छन् । दलित समुदायले जानु हुँदैन, अनिष्ट हुन्छ, भन्ने कुमान्यता रही आएको थियो, त्यो गएको तीन वर्षयता मात्र तोडिएको छ ।
बुहुमूल्य जडिबुटीको खानी तथा लोपन्मुख बन्य जन्तु र चराचुरुङ्गीहरुको बसोबास क्षेत्र पनि सोही स्थानमा पर्छ । रङ्गी चङ्गी फूलहरुको मनमोहक दृष्य हेर्न पाउनु भक्तजनहरुका लागि अर्को सौभाग्य पनि हो । यो क्षेत्र मानसरोसर क्षेत्रसँग पनि जोडिएकोले धार्मीक विशेष बढी छ । यो वर्षपनि जनैपूर्णिमा मेलाको भव्य तयारी भईरहेको छ ।
बुढीनन्दामा नगर कार्यपालिकाको बैठक
पर्यटन प्रवद्र्धनको नारा दिएर बुढीनन्दा नगरपालिकाले नगर कार्यपालिकाको बैठक गरेको छ । पालिकाका तर्फबाट आधिकारी रुपमा सरकारी टोली पुजा सहीत बुढीनन्दा क्षेत्रमा पुगेर बैठक गरेको नगर नगर प्रमुख जनक कुमार बोहराले बताएका छन् । धार्मीक आस्थाको धरोहर बुढीनन्दा, बुढीनन्दा नगरपालिकामा पर्दछ ।
पालिकाको १९ औं कार्यपालिकाको बैठक ऐतिहासिक धार्मीक पर्यटकीय क्षेत्रमा गरेर फरक सन्देश प्रवाह गरेको दाबी नगरपालिकाको छ । बैठकले नगर कार्यपालिका प्रवक्ता जंगवीर रोकायाको संयोजकत्वमा बुढीनन्दा पर्यटन प्रवद्र्धन तथा विकास समिति गठन गर्ने निर्णय गरेको छ ।
प्रत्येक वर्षको मेलामा सरकारी पुजा गर्ने र मनोज रेग्मीलाई बुढीनन्दाको पर्यटन सद्भावना दुतका रुपमा नियुक्त गर्ने निर्णय गरेको नगर उपप्रमुख रामबहादुर बोहराले बताएका छन् । बुढीनन्दासहीत बाजुराका बडीमालिका, बढालेक, दुनालेक, डडुल्ली, शिम्भुनाथ नाटेश्वरी सहीतका शक्तिपीठमा भव्य मेला लाग्ने गरेको छ ।
सरकारी प्रयास शुन्य
बुढीनन्दा क्षेत्रको विकास र प्रवद्र्धनका लागि सरकारी प्रयास भएको छैन् । प्रकृतिको उपमा बुढीनन्दा राज्यको नजर बाहिर छ । त्यसको नत प्रचार हुन सकेको छ, नत संरक्षण नै । २०७० सालमा तत्कालिन नेकपा एमाले बुढीनन्दा यात्रा गरेको थियो । जुन समय देखि मात्र दलित समुदायले त्यो क्षेत्रमा प्रवेश पाएको थियो । त्यस अभियान पछि मात्र बुढीनन्दाले बढी महत्व पाएको हो ।
त्यो बाहेक नेपाल पत्रकार महासंघ जिल्ला शाखा बाजुराले तत्कालिन अध्यक्ष मदनराज जैशीको नेतृत्वमा ब्रोसर प्रकाशन गरेको छ । हुनु पर्नेजति प्रचार नहुँदा पनि बुढीनन्दाको सौन्दर्य र महिमाले चर्चा पाएको छैन् । यो वर्षबाट केही प्रचारका गतिविधी गर्ने तयारी गरिएको सुरु भएको छ । पर्यटकीय संभावना बोकेको क्षेत्रको प्रवद्र्धन गर्न सके स्थानीयको आयआर्जनमा वृद्धी हुने देखिन्छ । जसका कारण स्वर्ग जस्तै बुढीनन्दा ओझेलमा छ ।
प्रतिक्रिया दिनुहोस